Psychologia społeczna DiKS SUM

Psychologia społeczna to naukowe badanie sposobu, w jakim rzeczywista lub wyobrażona obecność innych ludzi wywiera wpływ na ludzkie myślenie, odczuwanie i zachowanie

nauka empiryczna, bada mechanizmy myślenia, odczuwania i zachowania jednostki podczas interakcji z innymi ludźmi (badanie jednostki w otoczeniu społecznym)

poznawanie ogólnych procesów i zjawisk psychicznych, ich charakterystyki, przebiegu, uwarunkowań z nimi związanych

badanie w systematyczny sposób funkcjonowania i zmian w społeczeństwie; reguł, procesów i struktur, które łącza i dzielą ludzi, tworzą lub przejawiają między nimi więzy

psychologię społeczną interesuje jednostka, jej otoczenie społeczne i interakcje;

socjologię interesuje funkcjonowanie grup

psychologia ogólna zajmuje się procesami w ramach jednostki;

psychologia społeczna bada je w odniesieniu do innych

metoda obserwacyjna

metoda korelacyjna

metoda eksperymentalna

OPISAĆ; badacz obserwuje ludzi i systematycznie rejestruje pomiary i ich zachowania

obserwacja systematyczna (sędziowie kompetentni),

obserwacja uczestnicząca (badacz obserwuje od wewnątrz);

analiza archiwalna (badanie dokumentów, zbieranie danych),

studium przypadku

sędziowie kompetentni - powinno ich być conajmniej 3; osoby, które zapisują wyniki i rozstrzygają obserwacje

wyręczają badacza, który mógłby być stronniczy

badacz wchodzi do grupy, a osoby obserwowane nie wiedzą o tym, przez co są bardziej spontaniczne

(ryzyko: nieobiektywność przez zżycie się z grupą)

analiza dokumentów, materiałów, zbieranie danych

duże ryzyko błędu przez stronniczość wobec danych

Badanie anonsów w prasie dla stworzenia teorii doboru partnera wg kobiet i mężczyzn oraz strategii zdobywania partnera

intensywne badanie jakiegoś zjawiska grupy społecznej bądź osoby

konieczne użycie sędziów kompetentnych

problem z generalizacją wyników - nie wszyscy mogą posiadać cechy analizowanej jednostki

zgodność między 2+ osobami

jeśli 2+ badaczy ma te same obserwacje, upewniają się, że nie są to subiektywne wrażenia jednostki

• niektóre zachowania są trudne do zaobserwowania, rzadkie lub pojawiają się w samotności

• metoda ograniczona do konkretnej grupy w konkretnej sytuacji

PRZEWIDZIEĆ; systematyczny pomiar 2 lub więcej zmiennych i oszacowanie relacji między nimi

• kwestionariusze

• sondaże

KORELACJA TO NIE PRZYCZYNOWOŚĆ!!!

dobór losowy

trafność i rzetelność (powtarzalność wyników przy ponownym badaniu)

stopień powiązania między poszczególnymi czynnikami

zawiera się w przedziale 0-1. Wynik najbliżej 1 - silniejsza korelacja. WAŻNE: korelacja dodatnia czy ujemna?

gdy wzrostowi jednej wartości towarzyszy wzrost drugiej

gdy wzrostowi jednej wartości towarzyszy spadek drugiej

zbieramy grupę ludzi (ale nie “z ulicy”) i przydzielamy je losowo do konkretnych grup

inaczej: reprezentatywnośc danej populacji w taki sposób, że każda osoba wchodząca w skład populacji ma szansę na pojawienie się w próbie

ustala zależności przyczynowo-skutkowe;

badacze przydzielają uczestników do sytuacji, które różnią się tylko zmienną niezależną (ten jeden warunek ma być przyczyną ludzkich zachowań)

“przyczyna”; badacz różnicuje/zmienia ją, by badać, czy wywołuje zmiany w innej zmiennej

“skutek przyczyny”; badacz sprawdza, czy wpływa na nią niezależna i stawia hipotezę, że zmienna zależna zależy od poziomu niezależnej

W eksperymentalnej występuje zmienna niezależna, w kontrolnej - nie.

Pewność, że zmienna niezalezna wpływa na zależną

zadbanie o kontrolę zmiennych zakłócających

pretest - badanie przed wprowadzeniem zmiennej niezależnej

odpowiedni dobór osób do badań

randomizacja - losowy przydział osób

możliwość generalizowania wyników badania;

zadbanie o reprezentatywność i zróżnicowanie próby

możliwość replikacji

realizm sytuacyjny

realizm psychologiczny

podobieństwo eksperymentu do sytuacji życia codziennego (decyduje o realizmie psychologicznym)

procesy psychologiczne w eksperymencie są podobne do tych w prawdziwym życiu

→ może być wysoki nawet, kiedy r. sytuacyjny jest niewielki

eksperyment laboratoryjny

eksperyment naturalny

• w warunkach sztucznych

• większa kontrola nad zmiennymi

• większa trafność wewnętrzna

• w warunkach naturalnych

• mniejsza kontrola nad zmiennymi zakłócającymi

• większa trafność zewnętrzna

• najważniejszy jest człowiek/zwierzę i podlega największej ochronie

• nie można krzywdzić fizycznie ani psychicznie

• wolność na każdym etapie do wycofania się

• zmiany wywołane eksperymentem muszą być odwracalne

• w przypadku fałszywego celu badania należy wyjawić prawdę i wyjaśnić powód ukrycia

• zasięgać opinii innych (np. Komisji ds. Recenzji)

• informacje uzyskane w trakcie badań są objęte tajemnicą

wyjaśnienie uczestnikom natury badań przed rozpoczęciem eksperymentu i uzyskaniu ich zgody na udział

wyjawienie celu uczestnikom badań po zakończeniu eksperymentu i wyjaśnienie, co się wydarzyło

konformizm normatywny;

• 7 aktorów + badany

• porównywanie długości odcinków

• aktorzy w 3 próbie podają błędną odpowiedź

• uczestnicy udzielali prawidłowej odpowiedzi w tylko 63% prób

kapitanoza/reguła autorytetu;

• zbadanie ślepego posłuszeństwa wobec radyklanych rozkazów

• Badacz - aktor, badany - Nauczyciel, aktor - Uczeń

• Nauczyciel na polecenie badacza “zadaje” impulsy elektryczne Uczniowi

• 65% zaaplikowało najsilniejszy wstrząs pomimo krzyków ucznia i własnemu silnemu dyskomfortowi

• interpretacja: objaw skłonności ludzi do podporządkowania się autorytetom

• Stanfordzki eksperyment więzienny

• skłonność ludzi do okrucieństwa, kiedy są anonimowi i posiadają władzę nad innymi

• 24 młodych mężczyzn, podział więzień/strażnik przy rzucie monetą

• odgrywanie ról społecznych może wpływać na kształtowanie się osobowości jednostki

zmiana zachowania spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony osoby lub grupy;

uległość, podporządkowanie dla osobistych korzyści, przy rezygnacji z wartości pozaosobistych

dostosowanie zachowania i sposobu myślenia człowieka do grupy, niezależnie od tego, czy to dostosowanie ma charakter pozytywny czy negatywny

konformizm informacyjny

konformizm normatywny

konformizm automatyczny

chęć posiadania racji;

brak obiektywnych informacji → człowiek obserwuje zachowania innych jako wskazówki do zachowania → ujednolicenie zachowań w grupie;

występuje w sytuacjach kryzysowych

lęk przed odrzuceniem przez grupę/pragnienie bycia akceptowanym

podporządkowanie się normom społecznym bez refleksji nad ich źródłem i sensem

• wielkość grupy - rośnie do 4-6 osób, potem spada

• jednomyślność

• skład grupy - obecność autorytetu

• spójność - siła więzów między członkami

• atrakcyjność - chęć przynależności

• kultura - kultury kolektywistyczne

• trudność

• jasność

• rodzaj informacji - kwestia spójności informacji

• nowość sytuacji

• sytuacja kryzysowa

• płeć (u kobiet wyższy afiliacyjny)

• poziom kompetencji

• samoocena i jej stabilność

• relatywne kompetencje

• pozycja w grupie (najbardziej konformistyczne są środkowe)

• motywy

• nie ulega wpływom

• niezależność społeczna

• działa w zgodzie z własnymi przekonaniami

• nie zgadza się z grupą dla zasady

• zależny społecznie

• zachowanie łatwe do przewidzenia

• wzajemności

• konsekwencji i zaangażowania

• społeczny dowód słuszności

• lubienie i sympatia

• autorytet

• niedostępności

tendencja człowieka do odwzajemnienia zachowań drugiej osoby';

jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie

bycie konsekwentnym jest pożądane społecznie, bo daje uczucie bezpieczeństwa

jak powiedziałeś A, musisz powiedzieć B

tendencja do naśladowania innych i podążania za autorytetem;

najczęściej wybierany przez…

• efekt widza - rozproszenie odpowiedzialności

• efekt Wertera - naśladownicze samobójstwo

• efekt koro - plotka powodem mało racjonalnych decyzji

większa uległość wobec osób, które lubimy/wywołują naszą sympatię

eksperyment Milgrama; skłonność ludzi do podporządkowania się autorytetom

przypisywanie większej wartości temu, co ograniczone (zakazany owoc)

• reguła Brehma/oporu psychologicznego - dążenie do odzyskania wolności lub zapobieganiu jej straty

• rywalizacja - np. o ograniczone rzeczy na promocji

• świeżość niedostępności

Freedman i Fraser; zaczynamy od małej prośby i przechodzimy do większych

• proszą różne osoby

• prośby dzielą nawet 2 tygodnie

duża prośba = wycofanie osoby → mniejsza prośba

• prosi ta sama osoba

• prośby bezpośrednio po sobie

jeśli druga z pokazywanych nam rzeczy znacznie różni się od pierwszej, to widzimy ją jako bardziej różną dlatego, że porównujemy ją do tej pierwszej

• technika “drzwiami w twarz”

• wkładanie rąk do ciepłej/gorącej/zimnej wody

wyuczone/utrwalone, automatyczne wzorce reakcji, czyli zachowań

• przyczyna - wyzwalacz (klik), czyli określona cecha w otoczeniu

• wrrr - zachowania pojawiają się w niezmienionej postaci i kolejności

naraża na błędy w reagowaniu i podatność na manipulację

• działanie innych osób, które zmienia zachowania, postawy lub emocje odczuwane przez jednostkę

• otwarcie jawne <-> całkowicie ukryte

• wpływ może mieć też sama obecność/przebywanie w tym samym otoczeniu

• rodzaj wpływu społecznego

• planowe i celowe działanie z użyciem wiedzy o mechanizmach społecznego zachowania się człowieka w taki sposób, żeby ktoś nie zdawał sobie sprawy, że podlega jego oddziaływaniu

1. planowość → manipulator zna swój pożądany cel; działanie intencjonalne

2. skrytość (lub zafałszowanie celu) i wykorzystanie przewagi, uprzedmiotowień i brak oporu

• rodzaj wpływu społecznego

• dążenie do zmiany zachowań za pomocą racjonalnej lub emocjonalnej argumentacji

• przekonanie do racji osoby stosującej perswazję

• perswazja → działanie świadome w przypadku nadawcy, jak i odbiorcy

• manipulacja → nadawca nie informuje o celu, ukrywa go lub wskazuje inny

• człowiek jest zewnątrzsterowany (bodźce z otoczenia)

• podatny na inżynierię behawioralną

• główne zadanie → wypracowanie odpowiedniego systemu wzmocnień

  • stałe vs zmienne odstępy czasowe (bardziej efektywne są zmienne)

• zachowaniem kierują ukryte potrzeby (Freud)

• Eros i Tanatos - życie i śmierć

• najważniejsze jest to, co pozostaje poza naszą kontrolą (podświadomość)

• ważne są ukryte potrzeby i motywy

• id, ego, superego

• upodmiotowienie człowieka

  konsekwencje:

  • poczucie zobowiązania

  • wzbudzenie poczucia winy

  • ograniczenie wolności (reguła Brehma)

• jednostka samodzielnie poszukuje informacji i porządkuje je wg zasady równowagi → unikanie dysonansu poznawczego

• stopa w drzwi

• bliskość czasoprzestrzenna i dotyk

• nastrój i pobudzenie emocjonalne

• huśtawka emocjonalna

• uruchomienie wyobraźni

• odpowiednie słowa

  • proszę

  • liczy się każdy grosz

  • etykietowanie (na pewno jest pan osobą, która…)

  • reguła 17 centów - nietypowa prośba zwiększa szansę na spełnienie jej

• dialog

• pytanie o samopoczucie

• nie podawać imienia osoby

• nie podawać sposobu samobójstwa

• nie pisać o falach samobójstw

• nie podawać powodu

• nie używać sformułowań zabił się

chwilowe podporządkowanie niestabilnych osób zbiorowym zachowaniom, które też ulegają zmianom

• wzajemnie napędzające się procesy

zauważalne na

• masowych imprezach

• politycznych/religijnych manifestacjach

• zbrojnych konfliktach

• klęskach żywiołowych/katastrofach

uogólnienie dotyczące grupy ludzi → przypisywanie cech niemal wszystkim jej członkom, niezależnie od rzeczywistych różnic między nimi

• zazwyczaj prowadzą do narastania uprzedzeń

• uproszczenie, schemat poznawczy

• kompetencje, osiągnięcia, prestiż VS niekompetencja, niższość, słabość

• dobroczynność, serdeczność, moralność VS niegodziwość, złośliwość, niemoralność

• przystosowawcza - daje poczucie kontroli poznawczej nad sytuacją

• porządkująca - pomaga radzić sobie ze złożonością informacyjną świata społecznego

• komunikacyjna - ułatwia komunikację we właściwej grupie

• manipulacyjna - wykorzystywana w propagandzie/reklamie

1. automatyczne - mózg podpowiada informację (dzieje się poza naszą kontrolą)

2. kontrolowane - możemy tę myśl odrzucić

• negatywna, wroga postawa wobec innych przez ich przynależność

• indywidualne cechy lub zachowania jednostki pozostają pominięte

• przez komponent emocjonalny do osoby uprzedzonej nie docierają logiczne argumenty

przykłady:

• ksenofobia

• rasizm

• antysemityzm

wymiary:

• lubienie - nielubienie

• szacunek- brak szacunku

szkodliwe działanie wobec przedstawicieli danej grupy jedynie ze względu na ich przynależność

np. płacenie gorszej pensji przez płeć/rasę

• dystans społeczny

• dyskryminacja

• przemoc

• kategoryzacja społeczna - my i oni

• błędy atrybucji - krańcowy błąd atrybucji

• iluzoryczna koleracja

• teoria rzeczywistego konfliktu

• teoria kozła ofiarnego

• konformizm

• teoria społecznego uczenia się

• osobowość autorytarna

posiadanie pozytywnych uczuć wobec własnej grupy → uprzywilejowanie

negatywne uczucia wobec grupy obcej → gorsze traktowanie, bo nie należą do nas

przesunięcie oceny własnej grupy na bardziej pozytywną, a obcej - na bardziej negatywną

dostrzeganie związku między 2 rzeczami ze swojego otoczenia - bez znaczenia, czy ten związek istnieje na prawdę (np. osoby z tatuażami są niebezpieczne)

wrogość między grupami z rywalizacji o zasoby → dobre relacje przywraca cel nadrzędny, ważniejszy do celów poszczególnych grup

w momencie kryzysu, dezintegracji czy zagrożenia, grupa obiera sobie ofiarę, która staje się obiektem zbiorowej agresji

• grupa wmawia sobie, że ofiara ponosi winę za to zagrożenie

• ma to przywrócić utraconą równowagę

Albert Bandura; uczymy się poprzez konsekwencję własnych działań i obserwację zachowań innych

proces kognitywny, zachodzący w kontekście społecznym

podstawowym źródłem ludzkiej motywacji i niektórych przekonań jest doświadczanie trwogi → efekt świadomości nieuniknionej śmierci

dążenie do przetrwania + świadomość śmierci = potencjał trwogi

obrona - kulturowy bufor:

• światopogląd

• samoocena zbudowana na światopoglądzie

system wierzeń i przekonań określonych wspólnot, który nadaje im sens życia i poczucie nieśmiertelności

• cenione wartości

• reguły postępowania

• zwyczaje, tradycje, obrzędy

• przekonania polityczne, wierzenia religijne, uprawiane sporty

zbiór ten określa, co jest normalne, a co nie

→ stabilny system = mniejszy lęk przed śmiercią

1. nasilenie postaw patriotycznych

2. faworyzacja własnego światopoglądu i grupy

3. silna deprecjacja obcych światopoglądów i grup

4. nasilenie stereotypizacji obcych

5. rosnąca nietolerancja odmienności

6. radykalizacja poglądów politycznych i religijnych

stereotypy są ubocznym produktem funkcjonowania umysłu

→ oszczedzają czas i zasoby umysłu przy poznawaniu osób

→ luki w wiedzy o poznanej osobie możemy wypełnić cechami kategorii, z jaką mieliśmy do czynienia i do której tę osobę przypisaliśmy

kategoryzacja społeczna my i oni jest bardzo silna;

nie trzeba wspólnych doświadczeń, wartości, historii

podział na grupy na podstawie mało istotnych cech (np, kolor oczu) → szybko pojawia się faworyzacja swoich i dyskryminacja obcych

• faworyzacja swoich i deprecjacja obcych

• ludzie w jednej kategorii wydają się bardziej podobni niż jako zbiór przypadkowych osób → ludzie w różnych grupach wydają się bardziej różni niż jako przypadkowe osoby

• różnice między grupami ważniejsze niż różnice między ludźmi w grupie

• członkom grupy obcej częściej przypisuje się stereotyp grupowy

• swoją grupę pamiętamy pozytywnie, obce - negatywnie (krańcowy błąd atrybucji)

• zakładanie, że grupa wyznaje podobne zasady, rożne od poglądów grup obcych

• Tajfel - silna faworyzacja swoich wynika z poczucia wspólnego losu grupy

• ujawnienie stereotypów i samooceny dzieci co do ich pochodzenia etnicznego

• przed dziećmi stawiano 2 lalki - białą i czarną

• Która lalka jest dobra/zła?, Która lalka wygląda jak ty?

• czarne dzieci wybierały białe lalki, bo bardziej im się podoba

• zaniżona samoocena czarnoskórych dzieci → spotkanie się z dyskriminacją w już bardzo młodym wieku

hipoteza kontaktu

klasa układanka