§ 6. Podróże dookoła świata i odkrycie kontynentów

Jak odkryto Australię:

• Jeszcze z antycznych czasów istniała legenda o tym, że na półkuli południowej daleko na południu znajduje się nieznany kontynent. Do XVII w. na mapach zaznaczano znane od dawna ziemie, tylko co odkryte i nawet wyobrażane. Wyobrażany kontynent znajdujący się gdzieś na południowej półkuli podpisano po łacinie Terra Australis Inkognita czyli Ziemia Południowa Nieznana. Odkryć ją pragnęło wielu podróżników

• W XVII w. na poszukiwanie nieznanej ziemi jedna za drugą wyruszały co raz to nowe ekspedycje. Ale sukcesem zakończyły się dopiero podróże zorganizowane przez Holendrów.

• W 1606 r. statek z Willem Janszonem na czele dotarł do północno-zachodnich wybrzeży niewiadomej ziemi. Była to Australia

• Po nim w 1642 r. Abel Tasman dopłynął do tej ziemi z południa i odkrył wielkie wyspy (obecnie Tasmania i Nowa Zelandia). Podczas drugiej podróży A. Tasman zbliżył się do nieznanej ziemi od strony północnej i stwierdził, że jest to samodzielny kontynent

• Badania wybrzeży Australii zostały zakończone dopiero po upływie dwu stuleci od czasu jej odkrycia

Podróże dookoła świata Jamesa Cooka:

• W XVIII w. do poszukiwania na południu nieznanej ziemi dołączył się dokładając niemało wysiłku Anglik James Cook

• Swą sławę wielki żeglarz zawdzięcza trzem podróżom dookoła świata

• Podczas pierwszej podróży (lata 1768–1771) on dopłynął do Australii. J. Cook właściwie odkrył ją po raz drugi po Holendrach, którzy trzymali w tajemnicy wiadomość o tym kontynencie

• Podczas drugiej podróży dookoła świata (lata 1772–1775) w południowej półkuli żaglowce Cooka zapłynęły bardzo daleko na południe. Lecz dalszą drogę zagrodziły im ogromne masy lodu. Statki zmuszone były zawrócić. Po bezskutecznych próbach znalezienia kontynentu J. Cook stwierdził, że odkrycie go jest niemożliwe

• Celem trzeciej podróży (lata 1776–1779) było poszukiwanie drogi morskiej przebiegającej wzdłuż północnych wybrzeży Ameryki Północnej. Lecz i na dalekiej północy, podobnie jak na południowym krańcu planety, żeglarzy czekał lodowaty chłód i sztormy. Obawiając się by nie trafić w pułapkę lodową J. Cook cofnął się. Wkrótce po tym on zginął w potyczce z tubylcami na Wyspach Hawajskich

• Jego statki były bardzo blisko nieznanego południowego kontynentu. Lecz lody przeszkodziły mu odkryć Antarktydę. Zrobili to inni śmiałkowie po upływie 40 lat

• Cook zaznaczył na mapie dziesiątki:

  • Wysp

  • Zatok

  • Przylądków

• Naniósł na mapę:

  • Kontury Oceanu Spokojnego

  • Liczne wyspy

Podróże Jamesa Cooka

Ekspedycja Iwana Kruzenszterna i Jurija Łysianśkoho:

• Pierwszą rosyjską podróżą dookoła świata kierowali Iwan Kruzensztern i Jurij Łysianśkyj

• Wyruszyli z Morza Bałtyckiego na statkach „Nadija” i „Newa”. Okazawszy się w Oceanie Atlantyckim żeglarze trzymali kurs na południe wzdłuż brzegów Ameryki Południowej. Potem trasa podróży przebiegała przez Ocean Spokojny i dalej wzdłuż brzegów Azji. Następnie przez Ocean Indyjski obginając z południa Afrykę znów dotarli do Oceanu Atlantyckiego i w 1806 roku szczęśliwie zakończyli podróż

• I. Kruzensztern i J. Łysianśkyj:

  • Odkryli i opisali nieznane wyspy

  • Sprawdzili i poprawili mapy:

    • Oceanów

    • Przyległych brzegów Azji

    • Przyległych brzegów Ameryki

  • Przeprowadzili szereg obserwacji meteorologicznych i oceanograficznych:

    • Pomiary głębokości wody

    • Pomiary temperatury wody

Ukraiński Magellan:

• Jurij Łysianśkij był potomkiem ukraińskiego rodu kozackiego

• Urodził się w mieście Niżyn w obwodzie czernihowskim

• Został brytańskim oficerem i kapitanem rosyjskiej floty

• Jego imię nosi:

  • Wyspa w Oceanie Spokojnym

  • Półwysep na Alasce

  • Cieśnina

  • Rzeka

  • Góra na wyspie Sachalin

  • Ulica w m. Niżyn

Odkrycie Antarktydy:

• W XIX w. na poszukiwanie tajemniczego kontynentu w południowej półkuli wyruszyli rosyjscy marynarze

• Statkami „Wostok” i „Mirnyj” dowodzili Fabian von Bellingshausen oraz Mychaił Łazariew

• Kapitanowie umiejętnie przeprowadzili statki mimo gór lodowych do nieznanej „białej plamy”. Nie zważając na duże ryzyko, dotarli do miejsca całkowicie pokrytego grubą warstwą lodu. Taka potężna pokrywa lodowa mogła powstać tylko na kontynencie. Podróżnicy próbowali podpłynąć do jego brzegów ale wszędzie napotykali lód nie do przebycia. Opłynąwszy dookoła nieznanego lądu nanieśli na mapę jego brzegi

• W taki sposób w 1820 roku odkryto Antarktydę – niedostępny kontynent, który jako ostatni naniesiono na mapę świata

Wyniki odkryć geograficznych:

• Na początku XIX w. już prawie nie zostało „białych plam” na mapie, oprócz wewnętrznych obszarów Antarktydy i niektórych części oceanów. Mapy geograficzne stały się bardziej dokładne. Każda część lądu i przestrzeni wodnej miała już swą nazwę

• Na Ziemi jest sześć kontynentów:

  • Największy – Eurazja

  • Najgorętszy – Afryka

  • Dwa połączone ze sobą – Ameryka Północna i Południowa

  • Najmniejszy – Australia

  • Najbardziej oddalony i najchłodniejszy – Antarktyda

• W miarę odkrywania nowych ziem ludzie nazywali je częściami świata i taki podział pozostał do naszych dni. Jest sześć części świata:

  • Azja

  • Europa

  • Afryka

  • Ameryka

  • Australia z Oceanią

  • Antarktyda

• Dostały swe imiona także oceany:

  • Spokojny

  • Atlantycki

  • Indyjski

  • Lodowaty Północny

Zapamiętaj:

• W XVII w. Holendrzy Wiliam Janson oraz Abel Tasman odkryli Australię

• W XVIII w. Anglik James Cook odbył trzy podróże dookoła świata a także po raz drugi odkrył Australię

• W latach 1803–1806 odbyła się podróż dookoła świata Iwana Kruzenszterna i Jurija Lisiańskiego

• W 1820 r. ekspedycja Fabiana von Bellingshausena i Mychaiła Łazariewa odkryła Antarktydę