Wykład 1 Zagospodarowanie obszarów chronionych

IUNC

Obszar ścisłej ochrony, użytkowany głównie do celów naukowych. Turyści ogólnie nie mają wstępu. A jeśli już to regulowany/ niewielki lub do celów naukowych.

Obszar lądu lub/i morza obejmujący wyróżniające się, bądź reprezentatywne ekosystemy, walory geologiczne i/lub gatunki, dostępny głównie do badań naukowych i/lub monitoringu środowiska

Kevo Strict Nature Reserve w Finlandii

Finlandia

Wpuszczana tylko część turystów

Kategoria krajowa odpowiadająca kategorii międzynarodowej

Obszar naturalny, chroniony i użytkowany głównie w celu ochrony nienaruszonej przyrody. Dominacja turystyki indywidualnej. Najczęściej znajduję się na Syberii, północnej Kanadzie, wyspach, obszarach pustynnych

Duży, nieprzekształcony lub tylko lekko zmieniony obszar lądu i/lub morza o zachowanym naturalnym charakterze i zależnościach, bez trwałego i wyraźnego osadnictwa. Ochrona i użytkowanie tego obszaru służą zachowaniu jego naturalnemu stanu

Polar Bear Provincial Park w Kanadzie

Kanada, północ Ontario

Mała turystyka

Można dostać się helikopterem

Samotne wędrówki nielicznych grup

Park narodowy, obszar chroniony przeznaczony głównie do ochrony ekosystemów oraz rekreacji. Jest on raczej duży, aby ekosystemy mogły się same utrzymywać

Naturalny obszar lądu i/lub morza utworzony w celu:

• zachowania integralności ekologicznej jednego lub większej liczby ekosystemów dla obecnych i przyszłych pokoleń

• Wykluczenie eksploatacji lub zasiedlania tego terenu, sprzecznych z celami założenia tego obszaru

• Zapewnienie podstaw dla duchowej, naukowej, edukacyjnej, wypoczynkowej i turystycznej działalności, z których wszystkie muszą być przyjazne środowisku i kulturze tego miejsca

Jako pierwszy - Yellowstone USA

Białowieski Park Narodowy

W Polsce z 23 parków tylko 16 jest w tej kategorii, te nowsze nie mają jeszcze kategorii

Obszar chroniony przeznaczony głównie do ochrony specyficznych walorów przyrodniczych

Obszar obejmujący jeden lub więcej specyficznych walorów przyrodniczych lub przyrodniczo-kulturowych, o wyróżniającej się lub wyjątkowej wartości, ze względu na ich unikatowość, reprezentacyjne lub estetyczne własności lub znaczenie kulturowe

Żaden pomnik z Polski nie jest zaliczony

Owacjom Bridge, Natural Bridges National Monument w USA

Obszar chroniony, przeznaczony głównie do ochrony przyrody poprzez działalność interwencyjną.

Chcą utrzymać naturalne procesy przyrodnicze, więc ludzie pomagają, a na dużych obszarach utrzymują się same

Obszar lądu lub/i morza podlegający działalności interwencyjnej, w celu takiego użytkowania, by zachować siedliska i/lub zaspokoić wymagania konkretnych gatunków

Northern Tuli Game Reserve w Botswanie

Większość polskich rezerwatów przyrodniczych w tej kategorii IV - około 2 tysiące

• Zagrożenie dla sawanny przez łowców

• Turystyka łowiecka jest zrównoważona i nie zagraża zwierzętom

• Rezerwat łowiecki

Rezerwat przyrody Jeziorko Czerniakowskie

Obszar chroniony, przeznaczony głównie do ochrony krajobrazu lądowego lub morskiego oraz rekreacji

Obszar lądu, wybrzeża lub morza, gdzie relacje ludzi i przyrody wpłynęły z czasem na szczególny charakter tego terenu, z wyróżniającymi się walorami estetycznymi, ekologicznymi lub/i kulturowymi oraz często dużą różnorodnością biotyczną. Zapewnienie integralności tych tradycyjnych relacji jest niezbędne do ochrony, zachowania i rozwoju tego obszaru.

Obszary leśne były wycinane co roku, ale w innych miejscach. Potem były pozostawiane do naturalnej sukcesji. Z tego ostatecznie po paru latach wytworzyła się specyficzna mozaika drzew młodych, starych i nagich. Niektóre zwierzęta przez to upodobały sobie ten teren, ale po zaprzestaniu działań uciekły

Są one całkowicie przekształcone przez człowieka. Są rolnicze, ale też bioróżnorodnę, więc czasem wliczają się do tej kategorii

Bhawal National Park w Bangladeszu

• rekreacyjny charakter

• w Bangladeszu ma charakter narodowy, ale w IUNC

• rośnie tam las wtórny (posadzony przez człowieka)

• mieszkańcy często przyjeżdżają do niego na weekendowe wyjście

Bolimowski Park Krajobrazowy

obszar chroniony, przeznaczony głównie do trwałego użytkowania naturalnych ekosystemów:

• Ludzie mogą mieć zysk z tego obszaru - może być turystyka masowa, rolnictwo

• Może obejmować obszar, w których są małe miasta

• Nie ma w Polsce

• Niewiele obszarów w Europie

• Głownie Azja i Afryka w związku z turystyką masową

obszar obejmujący przeważnie niezmienione systemy naturalne, zagospodarowany w celu zapewnienia długotrwałej ochrony i zachowania różnorodności biotycznej i jednocześnie zapewniający trwały dopływ zasobów naturalnych i służący zaspokajaniu potrzeb miejscowych społeczności

Annapurna Conservation Area w Nepalu

1/3

III - pomniki

IV - rezerwaty

Dużych

II (parki narodowe) i VI (rezerwaty)

nie, przykładem jest pierwszy park narodowy w Turcji Yozgat Camigi National Park, który nie spełnia kryteriów więc w kategorii III. Są w nim sosny górskie.

41%

Najwięcej jest IV kategorii (rezerwaty), a pod względem powierzchni najwięcej jest V kategorii (parki krajobrazowe)

Powierzchniowo jest najwięcej kategorii VI (obszary chronione). 62% zasobów użytkowanych, ponieważ są to pustynie

Większość obszarów jest nieskategoryzowane przez to, że papierkowa robota jest ciężka i obszar ostatecznie nie jest chroniony. Parki narodowe sięgają czasów kolonialnych. Są one większe niż w Europie. W Afryce najwięcej jest rezerwatów przyrodniczych (IV kategoria)

Największe powierzchnie mają kategorie IB (obszary naturalne) co jest niespotykane. Dużo jest też kategorii IA (obszar ścisłej ochrony).

Aż 44% kategorii IB (obszary naturalne) przez to, że jest to duży kraj. W Świętych Górach są duże obszary naturalne i odbywa się turystyka pielgrzymkowa.

Obszar lądu i/lub morza wyznaczony celowo do ochrony i zachowania różnorodności biologicznej i zasobów naturalnych, a także związanych z nimi dóbr kulturowych, zarządzany prawnie lub innymi skutecznymi środkami

1. Wyznaczony, określony obszar geograficzny lądu, morza, wybrzeża lub zbiornika słodkowodnego granice mogą być ruchome

2. Obszar chroniony może być uznany przez państwo albo społeczność lokalną (ludzi), np. IPA

3. Wyznaczony do ochrony przez: prawo krajowe, prawa lokalne, konwencje międzynarodowe, fundacje prywatne, NGOs, prawo zwyczajowe; różny status prawny poszczególnych obszarów chronionych

4. Obszar chroniony jest zarządzany – zakłada to pewne aktywne działania dla zachowania przyrodniczych (i innych) walorów, które podlegają ochronie’ ,,zarządzanie’’ może też oznaczać pozostawienie obszaru bez ingerencji człowieka

5. Obszar chroniony wyznacza się celowo- do ochrony – aby coś osiągnąć; pożądana jakaś efektywność

6. Obszary chronione wyznacza się dla celów ochrony długotrwałej

7. Różnorodność zasobów przyrodniczych odnosi się zawsze do bioróżnorodności na poziomie genetycznym, gatunkowych oraz ekosystemowych; czasem odnoszą się do georóżnorodności, form powierzchni ziemi itp.

8. Niektóre zasoby obszaru chronionego mogą spełniać użytkowe funkcje, jeśli tylko nie stoją w sprzeczności z głównymi celami ochrony, np. zapewniać wodę i żywność, pełnić funkcje rekreacyjne, religijne, duchowe itp.

9. Obszary chronione mogą wspierać wartości kulturowe, jeśli tylko nie stoją w sprzeczności z głównymi celami ochrony; w szczególności pożądane są: te, które przyczyniają się do ochrony obszaru, np. tradycyjne użytkowanie oraz te, które same w sobie są zagrożone

10. Status obszaru chronionego musi zapobiegać lub eliminować każdy rodzaj użytkowania, który może być niekorzystny dla środowiska tego obszaru;

11. System kategorii IUCN nie jest hierarchiczny;

12. Kategoria nie jest przyznawana na zawsze; może to ulegać zmianie jeśli zmieniają się warunki

13. Nadanie obszarowi kategorii IUCN nie powinno być powodem dla wysiedlenia ludzi z obszaru chronionego

14. Główny cel ochrony powinien odnosić się co najmniej do ¾ obszaru chronionego ( zasada 75%) – infrastruktura turystyczna, wioski, obszary innego użytkowania

15. Nie ma zasad i zależności między kategoriami a wielkością obszaru chronionego, ale…(statystycznie 1a, V i VI to duże obszary)

Powietrze, ziemia i pod ziemią

po stroni brazylijskiej można latać samolotami, po argentyńskiej przestrzeń powietrzna jest chroniona

określone

ruchome przez to, że rzeka meandruje

dużo z nich stworzone przez Aborygenów

różny

usuwać zanieczyszczenia i gatunki inwazyjne

badanie czy się odnowiła jakaś populacja, czy zmniejszyło się wyginięcie, trudne jest to do porównania

Tak, jeśli zmienią się warunki

kolonialnych

wspieranie regionalnych strategii ochrony przyrody (siedliska dla gatunków wędrownych, korytarze ekologiczne, strefy buforowe)

• landscape-scale approaches

• bioregional approaches

• ecosystem approaches

• connectivity conservation

• Niektóre obszary chronione tworzą strefy buforowe

• Część większej całości

• Inne podejście niż na początku XX wieku, gdzie park otoczony innym siedliskiem

• Sieć łącząca