Temat 1: Dlaczego “Pan Tadeusz”? - pierwsze spotkanie z poematem.

Geneza: “Pan Tadeusz” powstał w latach 1832-1834 w Paryżu, kiedy Mieckiewicz przebywał na emigracji. Było to ostatnie wydane wielkie dzieło autora. Początkowo utwór miał być krótki, ale rozrósł się w obszerny poemat. Epopeja powstała po upadku powstania listopadowego, kiedy wielu Polaków było zmuszonych opuścić kraj (Wielka Emigracja). Dzieło Mickiewicza miało ukoić tęsknotę za ojczyzną, a jednocześnie uchronić przed zapomnieniem świat szlachecki.

Analiza tytułu:

“Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812, we dwunasty księgach wierszem.”

Temat 2: Słowa, które łączą pokolenia. “Pan Tadeusz” - Inwokacja.

Inwokacja - rozbudowana apostrofa, która z reguły występuje na początku utworu literackiego. Zwykle jest zwrotem do bóstwa lub muzy z prośbą o natchnienie.

Adresaci:

1. Litwa - porównana jest do zdrowia, w inwokacji jest opis piękna Litwy, który docenia się dopiero po stracie = tęsknota za ojczyzną

2. Matka Boska Częstochowska, Ostrobramska, Nowogródzka

Nadawca: osoba, która przebywa pozaa krajem, tęskni, wspomnienia ojczyzny dają jej ukojenie

Środki poetyckie (w Inwokacji) - epitety, porównania, uosobienie, ożywienie

Funkcja środków stylistycznych: plastyczność krajobrazu, nastrojowość, rozbudzenie wyobraźni

przerzutnia - wyeksponowanie słów, zwrócenie na nie uwagi, dynamika

Litwa - kraina piękna, doskonała - arkadia

Uczucia osoby mówiącej: tęsknota, nostalgia, miłość do ojczyzny, zachwyt pięknem przyrody.

Temat 3: Soplicowo jako centrum polszczyzny

! Dworek w Soplicowie:

1. Położenie

   • dworek położony na pagórku, wśród pól, wokół rośnie brzozowy gaj oraz płynie strumień

   • dworek z drewna, z podmurówką, z pobielanymi ścianami, które kontrastują z zielenią topoli, niewielki, schludny → zamożność

   • stodoła, ogród, grządki z warzywami → pracowici

   • do dworku prowadzi brama, która zawsze jest otwarta → gościnność

2. Wnętrze dworku

   • starodawne sprzęty

   • w dworku stoi stary zegar kurantowy, który wygrywa Mazurka Dąbrowskiego → patriotyzm

   • na ścianach wiszą portrety: Kościuszki (powstanie), Jasiński (generał wojsk litewskich), Korsak (rzeź Pragi), Rejtana (sejm rozbiorowy) → patriotyzm

Temat 4: W kręgu bohaterów “Pana Tadeusza”. !

Pokrewieństwo:

po kądzieli - ze strony matki

po mieczu - ze strony ojca

Czym zajmowali się piastujący dawne urzędy?

• rejent - notariusz, przygotowywanie pism

• stolnik - piecza nad stołem królewskim

• podkomorzy - sędzia w sporach granicznych

• asesor - doradca sędziego

• wojski - zajmował się majątkiem szlachty

• woźny - wręczał pozwy

Temat 5: Zwyczaje i obyczaje szlacheckie w “Panu Tadeuszu”. !

1. Polowanie → przygotowania dzień wcześniej (broń, konie), zaczynało się o wschodzie słońca, a kończyło o zachodzie, polowała szlachta, chłopi, wykorzystywano psy, polowano na niedźwiedzia, po polowaniu - uczya przy ognisku, bigos

2. Zachowanie przy stole → goście siadają przy stole w określonym porzędku, wedle wieku i urzędu, odmawiano pacierz, mężczyźni usługiwali kobietom, dyskutowano

3. Grzybobranie → specjalny ubiór: opończe z kapturem i słomiane kapelusze, zbierano różne gatunki grzybów, między innymi borowiki i rydze, była to okazła do spotkania towarzyskiego, po grzybobraniu jedzono obiad

4. Polonez → przed zaręczynowym obiadem, polski taniec, ważna kolejność par

5. Podanie czarnej polewki → odmowa ręki córki (oświadczyn)

6. Zajazdy

7. Parzenie kawy → zajmowała się tym kawiarka, kawę podawano w imbryku na tacach, w dzbanku podawano również śmietankę, kawę pito w porcelanowych filiżankach

Sędziego nauka o grzeczności:

• “grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą” → trudna, ale ważna

• grzeczność to nie tylko nauka witania gości

• należy każdemu okazywać wdzięczność, ale inaczej - trzeba dostosowywać ją do danej osoby (zależnie od wieku i pochodzenia)

• kultury należy się uczyć od starszych

• bardzo ważne jest właściwe zachowanie wobez kobiet

Temat 6: Historia zamku Horeszków

Osoby związane z zamkiem:

• Stolnik Horeszko - właściciel

• Hrabia - proces o zamek

• Jacek Soplica

• Sędzia

• Gerwazy - sługa, klucznik, opiekun zamku

• Ewa Horeszkówna

• Zosia

Historia zamku Horeszków:

• wizyta Jacka Soplicy w zamku Stolnika

• miłość Jacka Soplicy i Ewy Horeszkówny

• podanie Jackowi czarnej polewki przez Stolnika

• napad Moskali na zamek Stolnika (Stolnik popiera konstytucję)

• obrona zamku

• postrzelenie Stolnika przez Jacka Soplicę

• przyznanie Soplicom przez konfederację targowicką części zamku (1792)

• zemsta Gerwazego na Soplicach

• podburzenie Hrabiego przeciw Soplicom - zajazd

Dlaczego Jacek Soplica zabił Stolnika?

Kto miał rację?

Gerwazy zataił prawdę, że Stolnik przebaczył Jackowi. Stolnik zrozumiał, że unieszczęśliwił dwoje ludzi.

Temat 7: Skomplikowane losy Jacka Soplicy.

Jacek Soplica:

• ojciec Tadeusza

• brat Sędziego

• zakochany w Ewie

• szlachcic litewski

• przechodzi przemianę

• kapłan zakonu Bernardynów

• emisariusz (tajny wysłannik polityczny)

• żołnierz Legionów Polskich

Etapy życia Jacka Soplicy:

1. Młodość: zakochany w Ewie, często odwiedzał Stolnika, który postępował obłudnie, aby mieć poparcie Sopliców

2. Błędy i upadek: chcąc zapomnieć o odrzuceniu, poślubił inną kobietę, która zmarła z żalu, alkoholizm, nienawiść do Stolnika - zabójstwo, został posądzony o spisek z Moskalami

3. Pokuta i chwiała: wstąpił do zakonu Bernardynów, stał się księdzem Robakiem, brał udział w wielu powstaniach, emisariusz, powrócił na Litwę, opiekował się Zosią, uratował życie Hrabiemu - sam zmarł od rany postrzałowej

Jacek Soplica → Ksiądz Robak

wąsal, morderca, patriota, pokorny

pewny siebie, mądry, ofiarny,

pamiętliwy, gotowy do poświęceń,

awanturnik, walczył za Polskę

zawzięty, dumny, lojalny, odważny

owładnięty chęcią

zemsty, hulaka

Dlaczego Ksiądz Robak? → Robak podkreśla, że chodzi o osobę mało ważną, znikomą

Młody Soplica → symbol szlachty - rozpazana, buty, swodoby bez granic

Jacek Soplica jako bohater dynamiczny:

• ujemne cechy zamienił na pozytywne

• z egoisty, zadufanego w sobie stał się osobą ofiarną, która poświęca się dla ojczyzny

• odpokutował winy, został pośmiertelnie rehabilitowany

Temat 8: Miłosne intrygi.

Bohaterki kobiece w “Panu Tadeuszu”

Zosia → Tadeusz Soplica

Ewa Horeszkówna → Jacek Soplica

Telimena → Tadeusz Soplica, Hrabia, Rejent

Ewa - matka Zosi Jacek - ojciec Tadeusza

Miłość Zosi i Tadeusza to kontynuacja miłości Ewy i Jacka.

Miłość Ewy i Jacka - miłość odwzajemniona, nieszczęśliwa, tragiczna. Tych dwoje zakochanych nie mogło być razem, Stolnik nie dopuścił do zaręczyn. W konsekwencji Ewa wyszła za mąż za kasztelana litewskiego. a zesłana na Syberię zmarła, osierociwszy Zosię. Jacek poślubił kobietę, której nie kochał, stoczył się, wpadł w alkoholizm, stał się morcercą.

Miłość Tadeusza i Zosi - spełniona, szczęścliwa

Zachowanie Telimeny wobec mężczyzn:

• nie zależy jej na prawdziwej miłości

• nie kieruje się uczuciami

• chcę wyjść za mąż za wszelką cenę, by zachować pozycję społeczną - prowadzi grę

Trzy rodzaje miłości:

• tragiczna

• spełniona

• miłość jako gra

Temat 9: Echa historii w “Panu Tadeuszu”.

Jankiel:

• Żyd

• czuje się Polakiem

• popiera Robaka

• właściciel karczm w Soplicowie

• uzdolniony muzycznie - cymbały

Koncert Jankiela → środki językowe

epitety, ożywienia, metafory, wyliczenia,

KONCERT NAD KONCERTAMI

Jankiel jest mistrzem ponieważ:

1. Za pomocą dźwięków opowiada o wydarzeniach historycznych.

2. Oddaje emocje z nimi związane.

3. Wpływa na uczucia słuchaczy, wywołuje wzruszenie, uczucia patriotyczne

Koncert: w czasie zaręczyn Zosi i Tadeusz. Wśród zaproszonych jest generał Dąbrowski, Jankiel całuje go po rękach, odnosii się do niego z szacunkiem. Widzi w nim osobę, która przyniesie Polsce wolność.

Temat 10: Rola przyrody w “Panu Tadeuszu”.

Opisy przyrody jako tło wydarzeń:

• opis komety - zapowiedź wojny

• opis krwawego wschodu słońca - bitwa z Moskalami

• opis buzy - symboliczne oczyszczenie się z wim Jacka Soplicy podczas spowiedzi

• opis radosnego wschodu słońca - zakończenie utworu

• opis zachodu słońca - zakończenie utworu

Rola przyrody w “Panu Tadeuszu”:

1. Jest elementem świata przedstawionego, tworzy tło wydarzeń.

2. Tworzy nastrój, współgra z emocjami bohaterów.

3. Podreśla piękno opisywanej ojczyzny i idealizuje ją.

4. Jest jednym z bohaterów utworu.

5. Opóźnia rozwój wydarzeń.

Temat 11: “Pan Tadeusz” jako epopeja narodowa.

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacki: epopeja (epos)