Pierwsze spotkanie z lekturą ,,Quo vadis’’ Henryka Sienkiewicza

Henryk Sienkiewicz:

• podróże

• Nagroda Nobla (1905)

• powieści historyczne (trylogia: Pan Wołodyjowski, Potop, Ogniem i Mieczem)

• pozytywizm

• nowele

Geneza powieści:

1. Początkowo Quo Vadis wydawane było w odcinkach w Gazecie Polskiej (fragmentami)

2. Książkowe wydanie pojawiło się w roku 1896

3. Sienkiewicz zaczerpnął pomysł na tytuł powieści z legendy o zatrzymaniu świętego Piotra, uciekającego z Rzymu, któremu objawił się Chrystus

4. Źródła, z których korzystał Sienkiewicz pisząc powieść to: obrazy Siemirackiego. powieść Kraszewskiego ,,Rzym za czasów Nerona”, dzieła Tacyta i Swetoniusza

Rzym pierwszych wieków w powieści Sienkiewicza

Czas akcji: druga połowa I wieku n.e. → 63r. - powrót Winicjusza z wojny z Partami, 64r. - pożar Rzymu, 54-68r. rządy Nerona

Miejsce akcji: dom Petroniusza, dom Winicjusza, dom Aulusów, pałac Nerona, Zatybrze, Ostrianum, amfiteatr, Ancjum

Bohaterowie:

.

Struktura społeczeństwa w starożytym Rzymie

1. cesarz, augustianie (arystokraci, przyjaciele cesarza) → Neron, Petroniusz, Tygellinus, Poppea

2. patrycjusze (bogaci, mają przywileje) → Winicjusz, Aulus, Pomponia, Ligia

3. plebejusze (ubodzy, prawa obywatelskie) → Chilon

4. niewolnicy/wyzwoleńcy → Ursus, Akte, Eunice

wątki:

• wątek miłosny Ligii i Winicjusza

• prześladowanie Chrześcijan

• rządy Nerona

• życie codzienne w Rzymie

• dzieje Chilona Chilonidesa

Na ulicach i w zaułkach starożytnego Rzymu

ważne miejsca:

• amfiteatr - walki gladiatorów, rozrywanie chrześcijan przez dzikie zwierzęta

• Palatyn - pałac Nerona - uczty, ogrody otaczające pałac

• Ancjum - letni pałac Nerona, miejscowość niedaleko Rzymu

• dom Aulusów - dom bogaty i spokojny, dobre traktowanie niewolników

• Zatybrze - biedna dzielnica zamieszkiwana przez chrześcijan

• Ostrianum - miejsce spotkań chrześcijan, św. Piotr głosił tam nauki

• Więzienie Mamertyńskie - pod kościołem, przetrzymywanie chrześcijan

Historia miłości Winicjusza i Ligii

Ligia Kallina

kim jest? skąd pochodzi?

córka króla Ligów, pochodzi z plemienia barbarzyńców

jak znalazła się w Rzymie?

była zakładniczką, własnością Nerona

inni w jej życiu:

→ Ursus - sługa, ocalił jej życie

→ Aulus Plaucjusz i Pomponia Grecyna - opiekunowie, przybrani rodzice

→ Marek Winicjusz - ukochany, ale dopiero po tym, jak się zmienił

→ Akte - uświadomiła Winicjuszowi, że Ligia nie zostanie jego nałożnicą

wyznawana religia: chrześcijaństwo

wygląd zewnętrzny: młoda, delikatna uroda

cechy charakteru:

troskliwa (opieka nad chorym Winicjuszem), uparta ( broni swoich poglądów), potrafi przebaczać, wielkoduszna, odważna (nie boi się umrzeć)

Marek Winicjusz

kim jest? czym się zajmuje?

Patrycjusz, zamożny obywatel Rzymu, wojskowy, siostrzeniec Petroniusza

BOHATER DYNAMICZNY

wygląd: młody, piękny, przystojny, muskularny, ubrany w togę

wyznawana religia:

Gdy go poznajemy jest poganinem. Pod wpływem wielu czynników decyduje się zmienić swoją wiarę na chrześcijaństwo.

przyczyny przemiany: miłość do Ligii, dostrzeżenie wartości, jakie niesie religia chrześcijańska

Szaleniec u władzy - Neron

Neron - postać historyczna

Agrypina (matka Nerona) + Klaudiusz (cesarz rzymski, adoptował Nerona, zabity przez Agrypinę)

|

|

Neron

POSTAĆ HISTORYCZNA

Cesarz rzymski, rządy w pierwszym wieku n. e. Syn Agrypiny, martkobójca i bratobójca. Despota. Po wielu niepowodzeniach politycznym zmuszony do popełnienia samobójstwa.

CESARZ I JEGO DWÓR co łączy Nerona z innymi bohaterami?

• Petroniusz: doradca, znawca sztuki, komentuje utwory Nerona

• Poppea Sabina: druga żona Nerona

• Augusta: córka Nerona i Poppei, zmarła jako dziecko

• Tygellin: prawa ręka Nerona, prefekt Pretorianów (przyboczna straż cesarza)

• Akte: wyzwolenica, dawna kochanka, dażyła Nerona szczerą miłością

WYGLĄD

wielka głowa, gruby kark, tłusta twarz, podbródek, ,,twarz małpy, pijaka, komedianta, próżna”, ametystowa tunika, rudy zarost, wieniec laurowy na głowie

ZAINTERESOWANIA

sztuka, literatura, muzyka, rozrywki i uczty, na których przezentował codziennie

OCZEKIWANIA - CO MYŚLI O SOBIE?

Myśli, że jest wybitnym artystą, oczekuje podziwu

RZECZYWISTOŚĆ - CO MYŚLI O NIM PETRONIUSZ?

Pogardza nim, porównuje jego śpiew do wycia cerbera, uważa, że nie umie grać na cytrze ani pisac wierszy.

OKRUTNY DESPOTA

haniebne czyny bohatera:

• z jego rozkazu zostaje podpalony Rzym (bezmyślny)

• prześladuje chrześcijan, organizuje igrzyska z ich udziałem (okrutny)

• morderca brata, matki i żony (bez skrupułów)

CECHY CHARAKTERU

okrutny, bezwzględny, zadufany w sobie, nieszczery, próżny, dwulicowy, despota

OKOLICZNOŚCI ŚMIERCI

niezadowolenie patrycjusza, zmusza go do samobóstwa

Arbiter elegantiarum - Petroniusz

!arbiter elegantiarum - znawca, koneser sztuki, ma dobry gust, wyznacza kanony!

w dawnych czasach kim był? czym się zajmował? zarządzał w Bityni

teraz czym się zajmuje? co oznacza tytuł ,,arbiter elegantarium’’ i dlaczego Petroniusz jest tak określany? Doradca cesarza, ceniony krytyk jego twórczości. Określany jako arbiter elegancji ze względu na swoje wyrafinowanie. Pisze utwory, odróżnia dobre dzieła od słabych.

status społeczny: augustianin - arystokrata przebywający w najbliższym otoczeniu cesarza

narodowość: Rzymianin

wiek: 27-66

wygląd: niemłody, wspaniały wygląd, zadbane ciało, pogodna twarz, orzechowe oczy

cechy charakteru: spokojny, wyrafinowany, łagodny, nie zależny, szczery, odważny, esteta (ceni estetykę)

JAKĄ ROLĘ W JEGO ŻYCIU ODGRYWALI

• Marek Winicjusz - traktował go jak syna, był jego stryjem, chronił go przed cesarzem, pomagał mu

• Eunice - służąca, kochała Petroniusza, była mu wierna, czciła go, umarła wraz z nim

• Neron - Petroniusz sztucznie mu pochlebia, nieraz posługując się ironią, ośmiesza go, przypisuje Neronowi swoje myśli

• Tygellin - wróg, rywalizacja o pozycję we dworze

poglądy, zainteresowania, cenione wartości (stosunek do życia, piękna, wiary, szczęścia, ludzi)

Sceptyk (nie wierzy w bogów), tolerancyjny (pomaga chrześcijanom), akceptuje decyzje Winicjusza o zmianie wiary, szczęście to dla niego przyjemność, kocha życie, nie rozumie wiary chrześcijańskiej, ale się jej nie sprzeciwia, uważa, że nie jest szkodliwa, esteta, dobro to jest to co piękne, tradycjonalista, trzci wartości Rzymskie i filozofię grecką

śmierć bohatera

przyczyny: nie łaska cesarza, wyrok śmierci, Petroniusz postanawia go wyprzedzić i umrzeć po swojemu

okoliczności: umiera podczas wystawnej uczty przez rozcięcie żył. Razem z nim umiera Eunice.

Chilon Chilonides - dramatyczna przemiana

narodowość: grek

wiek: w średnim wieku

profesja - czym się zajmuje? wróżbita, szpieg, filozof

wygląd zewnętrzny

odrażający, niechlujny, zgarbiony z zapadniętym brzuchem, przenikliwe spojrzenie

DZIEJE CHILONA

jaki niegodziwy czyn popełnił w przeszłości?

Zdradził Glaukusa, doprowadził do utraty majątku przez lekarza oraz straty rodziny, oskarża chrześcijan, mści się na Winicjuszu, że kazał go wychłostać.

po co i w jakich okolicznościach trafia do domu Marka Winicjusza?

Na zlecenie Winicjusza szuka Ligii, która uciekła z pałacu Nerona, wskazuje Markowi miejsce spotkań chrześcijan, tropi wyznawców Chrystusa.

PRZED PRZEMIANĄ

cechy charakteru: chciwy, pazerny, łasy na pieniądze, dwulicowy, zakłamany, fałszywy

cenione wartości: pieniądze, nie ma żadnych zasad moralnych

haniebne czyny bohatera:

• zdradza Glaukusa

• oskarżenie chrześcijan o podpalenie Rzymu

• kłamał, aby nakłonić Ursusa do zabicia Glauka

• wydaje Neronowi chrześcijan (donosi na Aulusów, oskarża Ligię o czary)

WIELKA PRZEMIANA

• uczestnictwo Chilona w igrzyskach

dlaczego bohater musiał tam być? co czuł i przeżywał podczas igrzysk?

Chilon brał udział w igrzyskach, ponieważ jego znaczenie w kręgach dworskich wzrosło od czasu kiedy doniósł na chrześcijan. Cesarz napawał się widokiem przerażonego Chilona oglądającego męczeństwo chrześcijan.

jakie były okoliczności ostatniego spotkania z Glaukusem? jaka była reakcja Chilona?

Spotykają się w ogrodach przed śmiercią Glaukusa, który został przywiązany do krzyża i podpalony. Chilon czuł się odpowiedzialny za męczeństwo bohatera, który przebaczył mu przed śmiercią. Chilon wskazał winowajcę, który podpalił Rzym, ogłosił, że chrześcijanie są niewinni.

co się działo z bohaterem po rozmowie z Glaukusem?

Chilon wyraża skruchę, prosi o wybaczenie. Torturowany przyjął chrzest od świętego Pawła, umarł z uśmiechem na ustach.

śmierć Chilona, w jaki sposób umiera Chilon Chilonides? ginie na krzyżu, przed śmiercią obcięto mu język

Jakie znaczenie dla idei utworzu miała przemiana Winicjusza i Chilona?

1. Pokazuje siłę wiary, która jest w stanie zmienić ludzi.

2. Pokazuje zwycięstwo dobra nad złem (chrześcijanie-poganie)

3. Zapowiedź upadku Rzymu i starej cywilizacji

Rodzina wyrazów:

pogaństwo - poganin, poganka, pogański

chrześcijaństwo - chrześcijański, chrześcijanin, chrześcijanka, chrzest

chrzcić

!symbol chrześcijaństwa → ryba (słowo to oznacza Jezusa Chrystusa)

ryba = gr. ICHTHYS → Jezus Chrystus Boga Syn Zdrowiciel

bohaterowie-chrześcijanie: Ligia, Kryspus, św. Piotr, Miriam, św. Paweł z Tarsu, Ursus, Pomponia Grecyna, Glaukus, potem Winicjusz i Chilon

sytuacje, w których poznajemy chrześcijan:

• igrzyska - rozszarpowani przez zwierzęta

• gdy spotykali się w Ostrianum

przyczyny niechęci Rzymian do chrześcijan: oskarżeni o podpalenie Rzymu, inność (inne zwyczaje i wiara), stereotypy o chrześcijanach (zatruwanie wody, krwawe rytuały)

,,To są ludzie, jakich dotąd świat nie widział” → założenia chrześcijaństwa

• miłości do bliźniego

• wybaczanie

• poświęcenie

• czystość moralna

• życie wieczne ważniejsze niż życie ziemskie

• równość ludzi

• nie boją się śmierci

• Bóg najwyższą wartością

Życie codzienne w starożytnym Rzymie

Rzym jako piekło (Kryspus)

Brak moralności mieszkańców Rzymu, rozpusta, ciągłe uczty. Relacje międzyludzkie oparte są na podstępach, strachu i braku zaufania. Rzymianie są w stanie zrobyć wszystko, aby uzyskać łaskę cesarza.

1. Rzym przed pożarem - bogate miasto, pełne życia, wiele wyznań, wiele narodowości, swoboda życia, wspaniałe budowle, handel, spotkania towarzyskie, ogrody i tłum.

2. Rzym w czasie pożaru - panika, ucieczki z miasta, okradanie opuszczonych domów, burzenie domów aby zatrzymać ogień, głód, choroby, domy w ruinach.

3. Rzym po pożarze - zostały 4 dzielnice, umarła przestrzeń, wielkie cmentarzysko, głód, ludzie szukający swoich bliskich, rozdawanie żywności i odzieży, odbudowa miasta, nowych dróg, budowanie amfiteatru.

,,Quo vadis’’ jako powieść historyczna

1. Znaczenie tytułu:

   • dosłownego: odnosi się do słów Piotra, który ucieka z Rzymu. Po objawieniu się Chrystusa, Piotr kieruje do Niego słowa: "..Quo vadis, Domine?” (Dokąd idziesz, Panie?)

   • przenośne: odnosi się do zmieniającego się świata, rywalizacji chrześcijaństwa i pogaństwa. Może odnosić się do wszystkich ludzi i nakłaniach ich do namysłu, dokąd zmierza świat i jakie wartości powinny być dla nich ważne.

2. Narracja: trzecioosobowa, narrator wszechwiedzący, subiektywny, narrację wzbogacają listy Petroniusza do Winicjusza i Winicjusza do Ligii.

Rodzaj literacki: epika

Gatunek literacji: powieść

(utwór długi, pisany prozą, rozdziały, wiele wątków, dialogi, opisy, narracja, wiele odmian gatunkowych)

,,Quo vadis” jako powieść historyczna:

• Bohaterowie realistyczni(czyli historyczni) i fikcyjni, wydarzenia realistyczne i fikcyjne

• Czas akcji (I wiek) wcześniejszy niż czas życia autora (XIX w.)

• Pisarz oddał ,,ducha czasów’’, o których pisał → struktura społeczna, opisy miejsc, przedmiotów, strojów, obyczajów, sposobu myślenia ludzi

• Język nawiązuje do epoki starożytnej → słowa łacińskie