Tags & Description
prawo naturalne (def.)
to uniwersalne, pierwotne prawo (zbiór norm) wynikające z natury ludzkiej, z samego faktu istnienia człowieka, nie jest ustanowione przez władców, sędziów czy instytucje i obowiązuje niezależnie od tego czy zostało zatwierdzone przez władze państwowe, ponadto jest niezbywalne, wiec nikt nie może go człowieka pozbawić
prawo naturalne (cechy)
nieskończoność, niezbywalność, powszechność, poznawalność, kierowanie się rozumem oraz zasadami moralnymi
prawo naturalne (przykłady)
prawo do życia, prawo do własności, prawo do religii
prawo podmiotowe
możność określonego zachowania się lub też możność domagania się określonego zachowania od osób do tego obowiązanych. To zespół uprawnień przyznanych podmiotowi prawa przez obowiązujące prawo, służących zabezpieczeniu jego interesów i dających mu pewną swobodę kształtowania stosunków prawnych
prawo w ujęciu przedmiotowym
całość norm, czyli reguł postępowania, ustanowionych przez kompetentne organy publiczne lub wynikających z prawa zwyczajowego uznanych i chronionych przez państwo
prawa podmiotowe
względne lub bezwzględne majątkowe lub niemajątkowe zbywalne lub niezbywalne
funkcje prawa
kontrola zachowań,
rozdział dóbr i ciężarów,
regulacja konfliktów
norma prawna
chroniona przez państwo reguła postępowania, która podmiotowi przyznaje uprawnienia lub nakłada obowiązki
przepis prawny
wyrażenie wskazujące bądź narzucające sposób postępowania, formalnie wyodrębnione w tekście prawnym jako artykuł, paragraf, ustęp
rodzaje norm prawnych ze względu na podmiot i charakter regulacji
materialne, procesowe (proceduralne), ustrojowe
rodzaje norm prawnych ze względu na adresata
indywidualne, generalne
rodzaje norm prawnych ze względu na sposób wysłowienia
nakazujące, zakazujące, uprawniające
rodzaje norm prawnych ze względu na zakres zastosowania
bezwzględnie obowiązujące, względnie obowiązujące, semiimperatywne
rodzaje norm prawnych ze względu na zakres obowiązywania
lus commune, lus particulare
budowa normy prawnej
hipoteza, dyspozycja, sankcja
stosunek prawny
relacja między podmiotami prawa oparta na normach określonego rodzaju prawa np. cywilnego, administracyjnego
elementy stosunku prawnego
podmioty,
przedmiot
treść
sposoby nawiązania stosunków prawnych
na podstawie umowy, ustawy, aktu administracyjnego, ugody sądowej lub administracyjnej, orzeczenia sądu, porozumienia administracyjnego, działań faktycznych.
rodzaje stosunków prawnych
materialne,
proceduralne,
ustrojowe,
egzekucyjne
nadzoru
wewnątrzadministracyjne lub zewnętrzne
wewnątrz-zakładowe,
cywilne
administracyjne
wykładnia prawa
polega na ustaleniu zakresu przedmiotowego i podmiotowego normy prawnej, na ustaleniu właściwego rozumienia normy prawnej, przypisaniu jej właściwego znaczenia. Przedmiotem interpretacji są przepisy prawne w których należy „odkodować” poszczególne wyrażenia, normy prawne
rodzaje wykładni prawnej
językowa lub pozajęzykowa
prawo publiczne
konstytucyjne, administracyjne, finansowe, karne
prawo prywatne
cywilne, prawo pracy; prawo własności przemysłowej nie jest odrębną gałęzią prawa, zawiera normy z różnych dziedzin
prawo międzynarodowe
prawo unijne, prawo wewnątrzpaństwowe
źródła prawa
akty prawne (normatywne) stanowione przez organy państwowe, lub upoważnione inne podmioty, które w swej treści zawierają normy prawne
formalne źródła prawa
oficjalne dzienniki publikacyjne, urzędowe, w których akty prawne są ogłaszane (najważniejszy to Dziennik Ustaw i wojewódzkie dzienniki urzędowe) + Dzienniki Urzędowe UE
nieformalne źródła poznania prawa
książki, gazety, audycje, wykład, ćwiczenia
źródła prawa krajowego
Konstytucja, ustawy, umowy międzynarodowe ratyfikowane za ustawową zgodą, rozporządzenia, akty prawa miejscowego, akty prawa wewnętrznego
Konstytucja
najwyższy akt prawny w systemie prawa. Określa zasady ustroju państwa, prawa i obowiązki obywateli, upoważnia do podejmowania ustaw; określa najważniejsze organy władzy w Polsce
umowa międzynarodowa
jest to umowa zawarta pomiędzy państwami i organizacjami międzynarodowymi
ustawa
jest to akt prawny uchwalony zgodnie z procedurą określoną w Konstytucji
zasada prymatu ustawy w systemie prawa
żaden akt prawny nie może być sprzeczny z ustawą
zasada wyłączności materii ustawowej
są sprawy, takie jak prawa i obowiązki obywateli, które mogą być uregulowane wyłącznie w ustawie
rozporządzenie
jest to akt podustawowy, wydany na podstawie upoważnienia zamieszczonego w ustawie
akt prawa miejscowego
akty podustawowe stanowione przez organy administracji terenowej i samorządu terytorialnego
akty organów Unii Europejskiej pierwotne
traktaty
akty organów Unii Europejskiej
rozporządzenia, i dyrektywy, decyzje, zalecenia opinie
Kontrola legalności rozporządzeń
wewnątrzadministracyjna, sądowa, konkretna
Akty normatywne prawa wewnętrznego
zarządzenia, uchwały
Rozporządzenia mogą wydawać
-Prezydent, -Rada Ministrów, -Prezes Rady Ministrów, -minister kierujący działem administracji rządowej, -Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Elementy delegacji ustawowej do wydania rozporządzenia
-organ właściwy do wydania rozporządzenia -zakres spraw przekazanych do uregulowania -wytyczne dotyczące treści aktu
Rodzaje rozporządzeń
z mocą ustawy (obecnie brak),
wykonawcze ogólnokrajowe,
rozporządzenia będące aktami prawa miejscowego
Rozporządzenia z mocą ustawy
mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa Wydaje je Prezydent jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie a Rada Ministrów wystąpi do Prezydenta z wnioskiem o wydanie wydaje rozporządzenia z mocą ustawy
Rozporządzenia wykonawcze ogólnokrajowe
są wydawane na podstawie delegacji ustawowej (wydaje je Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, minister kierujący działem administracji rządowej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji)
Przypadki utraty mocy obowiązującej rozporządzeń
-zostało wyraźnie uchylone (również w trybie kontroli) -utraciła moc ustawa na podstawie której je wydano (wystarcza, że utraciła moc delegacja ustawowa) -nastąpił upływ czasu na jaki zostało wydane.
Akty prawa miejscowego
są aktami normatywnymi wydawanymi przez terenowe organy administracji publicznej, zarówno rządowej jak i samorządu terytorialnego. Mają moc powszechnie obowiązującą na określonym terenie. Publikowane są w wojewódzkich dziennikach urzędowych oraz w przypadku przepisów porządkowych przez obwieszczenia publiczne, w środkach masowego przekazu lub w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie
Rodzaje aktów prawa miejscowego (Wg kryterium rodzaju organu wydającego akt)
-Stanowione przez terenowe organy administracji rządowej -Stanowione przez organy samorządu terytorialnego
Rodzaje aktów prawa miejscowego
-wykonawcze -porządkowe
Akty prawa miejscowego wykonawcze
-wydawane na podstawie ustaw szczególnych lub -dotyczące spraw statutowych (ustrojowo organizacyjne)
Akty prawa miejscowego porządkowe
Są stanowione zarówno przez terenowe organy administracji rządowej jak i przez organy jednostek samorządu terytorialnego
nadzór nad aktami prawa miejscowego stanowionymi przez terenowe organy administracji rządowej
Prezes Rady Ministrów uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego, w tym rozporządzenia porządkowe, ustanowione przez wojewodę lub organy niezespolonej administracji rządowej, jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, a także może je uchylać z powodu niezgodności z polityką Rady Ministrów lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności
skarga powszechna na akty prawa miejscowego
Akty prawa miejscowego mogą być też zaskarżone przez każdego, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem aktu prawa miejscowego
Rodzaje aktów prawa miejscowego stanowionych przez organy jednostek samorządu terytorialnego
akty wykonawcze wydawane na podstawie ustaw szczególnych
akty wykonawcze dotyczące spraw statutowych tzw. ustrojowo - organizacyjne
akty porządkowe
nadzór nad aktami prawa miejscowego stanowionymi przez organy jednostek samorządu terytorialnego
Organami nadzoru bezpośredniego w tym zakresie są: wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa
Retroaktywność
Aktowi normatywnemu może być nadana wsteczna moc obowiązująca, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie
Ogłaszanie przepisów porządkowych
Przepisy porządkowe ogłasza się w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu
Zasada suwerenności narodu
Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. Naród jest w konstytucji określany w sensie społecznym a nie etnicznym.
Zasada niepodległości i suwerenności państwa
Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic. Prezydent RP ma strzec niepodległości.
Zasada unitarności państwa
Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym a nie federacyjnym
Zasada demokratycznego państwa prawnego
Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Podmioty władzy publicznej pochodzą z demokratycznych wyborów, jest trójpodział władz, niezależność sądów.
Zasada podziału władz
Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.
Zasada decentralizacji władzy publicznej
Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa (gminy, powiaty i województwa)
Zasada społecznej gospodarki rynkowej
Konstytucja odrzuca liberalne rozumienie gospodarki rynkowej. Dopuszczalna jest ingerencja państwa w gospodarkę (bezrobocie, sprawiedliwość społeczna, solidarność, wolność gospodarcza, własność)
Zasada przyrodzonej godności człowieka
Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.
Wolność człowieka podlega ochronie prawnej
Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.
Organy władzy ustawodawczej
Sejm Senat
Sejm
Składa się z 460 posłów. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym
Senat
Składa się ze 100 senatorów. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym
Wybory do Sejmu i Senatu
Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu
minimalny wiek kandydowania do Sejmu
21 lat
minimalny wiek kandydowania do Senatu
30 lat
Organy Sejmu
Marszałek Sejmu Wicemarszałkowie Komisje sejmowe
Zgromadzenie Narodowe
Wspólne obrady Sejmu i Senatu pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu
Organy władzy wykonawczej
Prezydent RP Rada Ministrów Ministrowie podległe ww. organy administracji publicznej
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej. -czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, -stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium
wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach
Wybory prezydenckie
powszechne, równe, bezpośrednie, tajne
minimalny wiek kandydowania na urząd Prezydenta RP
35 lat
Rada Ministrów
prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.
do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego -kieruje administracją rządową
Skład i organy Rady Ministrów
Prezes Rady Ministrów, ministrowie, wiceprezesi Rady Ministrów
Organy władzy sądowniczej
sądy, trybunały
Sądy - podział
Sądy powszechne Sądy szczególne Sąd Najwyższy
Sądy powszechne
Sądy rejonowe Sądy okręgowe Sądy apelacyjne
Sądy szczególne
Sądy administracyjne (wojewódzkie sądy administracyjne, Naczelny Sąd Administracyjny) Sądy wojskowe (sądy garnizonowe, sądy okręgowe)
Trybunały
Trybunał Konstytucyjny Trybunał Stanu
Trybunał Konstytucyjny - skład
15 sędziów
TK - kadencja
9 lat
Moc wiążąca orzeczeń TK
Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne
Trybunał Stanu - skład
przewodniczący, 2 zastępców, 16 członków
Przewodniczący TS
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego